بیماریهای تغذیه ای بوقلمون

بیماری‌های تغذیه‌ای: قسمت عمده‌ای از بیماری‌های تغذیه‌ای به کمبودهای تغذیه‌ای مربوط می‌شود، لذا کمبودهای تغذیه‌ای را که شامل دو گروه کمبود ویتامین‌ها و کمبود مواد معدنی است به اختصار مورد بحث و بررسی قرار می‌دهیم. الف) کمبود ویتامین‌ها: ویتامین‌ها مواد آلی هستند که به علت ناتوانی ساخت بعضی از آنها به وسیله پرندگان و همچنین به علت محبوس ماندن طیور در سالن و نبودن امکان انتخاب دانه‌ها و غذا توسط مرغ باید در اختیار آنها قرار گیرد. در مقایسه با سایر مواد مغذی مانند پروتئین‌ها، قندها و چربی‌ها، ویتامین‌ها به مقدار کمتری مورد نیاز طیورند، ولی اگر این نیاز کم، برآورده نگردد می‌تواند تمامی فعالیت‌های بدن را مختل نماید. کمبود ویتامین‌ها بسته به نوع آنها، می‌تواند علائم خاصی را بروز دهد. ویتامین‌ها را بر اساس حلالیت در چربی و در آب به دو گروه ویتامین‌های محلول در چربی (ویتامین های A،D ،E و K) و ویتامین‌های محلول در آب (ویتامین‌های B1 ،B2،B6 ،B12 و ویتامین C ) تقسیم می‌کنند. ۱- ویتامین‌های محلول در چربی: ویتامین A : این ویتامین برای زنده ماندن و سلامتی طیور ضروری است و در حفظ ساختمان و عملکرد بافت‌های پوششی دخالت دارد. کمبود آن در جوجه‌های تازه از تخم درآمده موجب متوقف شدن رشد، رنگ پریدگی تاج و ریش و التهاب و چسبندگی چشم‌ها می‌شود. زبر و خشن شدن پر و بال، خشن شدن غشاهای دهان و مری و جراحات اعصاب مرکزی و محیطی از نشانه‌های کمبود این ویتامین محسوب می‌شوند. کاهش قابلیت جوجه‌آوری و کاهش اشتها از دیگر علایم کمبود ویتامین A در طیور است. ویتامینD : کمبود این ویتامین باعث کاهش رسوب مواد معدنی در اسکلت طیور می‌شود. کمبود ویتامین Dدر جوجه‌های جوان بیماری به نام ((ریکتز)) و در پرندگان بالغ به نام ((آستئومالاسی)) ایجاد می‌نماید. بدشکلی ناشی از ریکتز، به ویژه در پاها، به تورم دردناک مفاصل و لنگش منجر می‌شود. استخوان‌ها، منقار و پنجه‌ها، تا حدی نرم می‌شوند که می‌توان آنها را خم کرد. از علائم کمبود ویتامین D در مرغان تخم‌گذار می‌توان کاهش تولید، نازک و لنبه شدن پوسته تخم و نیز کاهش میزان جوجه درآوری را نام برد. در بیماری ((استئومالاسی)) که در مرغان بالغ اتفاق می‌افتد، شکننده شدن استخوان‌ها و سبک و خلل و فرج دار شدن آنها کاملاً مشهود است (شکل ۴۳-۲) ویتامین E: کمبود این ویتامین در پرندگان جوان و در حال رشد باعث ایجاد بیماری ((آنسفالومالاسی)) یا (ضعف عضلانی)) می‌شود. در بیماری آنسفالومالاسی، ضعف عضلانی و بی‌تعادلی، که موجب افتادن مکرر پرنده می‌گردد، دیده می‌شود. برگشتن سر به پشت یا سخت شدگی گردن، فلجی و مرگ از عوارض کمبود ویتامین E و ابتلای به آنسفالو‌مالاسی است.(شکل ۴۴-۲). ویتامینk : نقش اصلی این ویتامین در مهار و کنترل خونریزی است. به همین دلیل به ویتامین انعقاد خون نیز معروف است. از مهمترین اشکال آن K1 است که در گیاهان سبز، میوه‌جات و روغن کبد یافت می‌شود. کمبود این ویتامین باعث منعقد نشدن خون و در نتیجه خونریزی و مرگ می‌شود. – ویتامین‌های محلول در آب: ویتامین B1 (تیامین): از آنجایی که این ویتامین در دانه غلات فراوان است و بذور غلات قسمت عمده‌ای از خوراک طیور را تشکیل می‌دهد. لذا در شرایط طبیعی احتمال بروز کمبود این ویتامین بسیار نادر است. ولی به هر حال کمبود این ویتامین می‌تواند باعث کاهش اشتها و رشد، ضعف و فلجی (برگشت سر به عقب) شود. به این حالت ستاره‌نگری می‌گویند. ویتامین B2 (ریبوفلاوین): این ویتامین در بدن پرنده ذخیره نمی‌شود. لذا تأمین آن در جیره روزانه الزامیست کمبود این ویتامین باعث کاهش تولید تخم و قابلیت جوجه درآوری و حتی تلفات جنینی در تخم‌ می‌شود. در این شرایط اگر جوجه‌هایی به دنیا بیایند، کوتوله می‌مانند و عده‌ای هم دچار اِدِم می‌شوند و کرک و پرهای چماقی، که مشخصه اصلی کمبود این ویتامین در جوجه است، پیدا می‌کنند. ویتامین B6 (پیریدوکسین): کمبود آن اشتها، رشد و تولید را کاهش می‌دهد و نیز موجب تحلیل رفتن پوست، و پوش پرها، ایجاد کمخونی، ضعف و فلجی می‌گردد. ویتامین B12 (سیا نوکوبالامین): کمبود این ویتامین در طیور باعث کم خونی، کاهش رشد جوجه‌ها، کاهش قدرت جوجه‌درآوری و افزایش تلفات جنینی می‌شود. این ویتامین در طبیعت فقط در منابع حیوانی یافت می‌شود. لذا برای تمامی پرندگان لازم و ضروری است که در جیره آنها برای تأمین این ویتامین از پودر گوشت یا پودر ماهی استفاده شود. ویتامین C: طیور توانایی ساخت این ویتامین را در بدن به اندازه کافی دارند. لذا نیاز به افزودن آن در جیره غذایی نیست. ویتامین C عمدتاً در رشد جنین و استخوان بندی جوجه‌ها مؤثر است. در بعضی از بیماری‌های اختلالات، که سیستم ایمنی بدن تحلیل رود، اضافه کردن ویتامین C به جیره ضروری است. ب) کمبود مواد معدنی: کلسیم و فسفر: حدود ۶۹ درصد کلسیم و ۸۰ درصد فسفر بدن عمدتاً در استخوان‌بندی (اسکلت) موجود است که نه تنها موجب استحکام استخوان‌ها می‌شود بلکه یک منبع ذخیره مواد معدنی نیز هست. کلسیم به صورت کربنات کلسیم، ترکیب اصلی پوسته تخم را تشکیل می‌دهد. یون‌های کلسیم در تحریک سلول‌های عصبی، انتقال پیام‌های عصبی عضلانی و انقباضی عضلانی و انعقاد خون نقش به سزایی دارد. فسفر هم یکی از عناصر تشکیل دهنده اسیدهای نوکلئیک، فسفولیپیدها و بعضی پروتئین‌ها است و در مایعات بدن به همراه کلسیم، به عنوان الکترولیت نقش مهمی بازی می‌کند. به جز منابع حیوانی، میزان کلسیم و فسفر در جیره طیور خیلی کم است. لذا از سنگ آهک به منظور مکمل معدنی استفاده می‌کنند. کمبود این عناصر می‌تواند به تحلیل رفتن استخوان‌بندی طیور مانند نرمی استخوان (ریکتز) و در پرندگان بالغ به آستئومالاسی و پوکی استخوان منجر گردد. تولید تخم‌ کاهش می‌یابد و پوسته‌های آن نازک و لمبه‌ای شکل می‌شود. کلرید سدیم (نمک) : این ماده معدنی در بسیاری از اعمال حیاتی، مانند برقراری فشار اسمزی، تعادل آب و اسید و باز که بر عهده یون‌های سدیم و کلر است، نقش اساسی دارد. کمبود این ماده معدنی می‌تواند باعث تاخیر در رشد، کاهش در تولید تخم‌مرغ، اسهال و از دست دادن آب، ناتوانی اعصاب ماهیچه‌ای و مرگ شود. در مرغان تخم‌گذار که جیره‌هایشان فاقد سدیم است دچار کاهش ناگهانی تولید تخم‌ می‌شوند و در آنان نوک زدن به همدیگر و شیوع کانی بالیسم (هم نوع خواری) پدید می‌آید. منگنز: کمبود این ماده، اسکلت پرنده را دچار تغییر شکل می‌کند وپوسته تخم را نازک، متخلخل و نرم می‌گرداند. در گله‌های مادر یا تخمگذار نیز افت چشمگیری در تولید تخم‌ و قابلیت جوجه درآوری پدید می‌آورد. روی: روی جهت رشد و توسعه استخوانی، تشکیل و نگه‌داری بافت پوششی و برای تولید تخم‌ موردنیاز است. لذا کمبود آن با کاهش رشد، کاهش اشتها و کاهش رشد پرها و نیز ساییدگی پرها و فلسی شدن پوست و به ویژه پوست پرها و پنجه‌ها همراه است. همچنین بر اثر کمبود روی، تولید تخم‌ و قابلیت جوجه درآوری کاهش و تلفات جنینی افزایش می‌یابد. سلنیوم: کمبود آن باعث تحلیل رفتن عضلات و شکننده شدن مویرگ ها می‌گردد. استرس و نقش آن در بیماری: به هر عاملی که بتواند آرامش و تعادل سیستم‌های بدن پرنده را به هم بزند عامل استرس‌زا و به این پدیده استرس می‌گویند. از جمله عوامل استرس‌زا می‌توان به موارد زیر اشاره نمود: • درجه حرارت نامناسب، به صورت افزایش یا کاهش (گرما و سرمای نامطلوب). • ایجاد سر و صدا در سالن و نیز ایجاد ترس و وحشت ناشی از ورود ناگهانی افراد یا جوندگان موذی یا گرفتن پرندگان، • محرومیت‌های غذایی و آب آشامیدنی • تراکم زیاد در واحد سطح • نامناسب بودن تهویه سالن‌ها و افزایش آمونیاک ناشی از مدفوع • افزایش شدت و مدت نور • تغییرات ناگهانی مانند قطع برق و ایجاد صداهای وحشتناک و ناگهانی • بیماری‌های عفونی، انگلی (اعم از داخلی و خارجی) و حتی تغذیه‌ای مانند کمبود پروتئین و نمک و سایر مواد معدنی، • سایر موارد دیگر مجموعه این عوامل استرس‌زا هستند و استرس را در گله ایجاد می‌کنند. این پدیده‌ها معمولاً به شکل های مختلف راندمان تبدیل غذایی، رشد و تولید را کاهش و استعداد به بیماری‌ها را افزایش می‌دهد. مجموعه عوامل استرس‌زا می‌توانند عوامل ایجاد کننده و مسبب بیماری (کانی بالیسم) هم قلمداد شوند. لذا برای کنترل و پیشگیری از آن لازم است عوامل استرس‌زا، به خصوص شدت نور، را در سالن کم نمود و همین طور نوک چینی را در فاصله‌های یک تا هفت روزگی انجام داد. برای کنترل استرس عادی را رعایت نمود و تمامی عوامل استرس‌زا را از بین برد.